ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΙΣ ΚΑΠΝΑΠΟΘΗΚΕΣ ΑΔΕΛΦΩΝ ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΥ

ΣΤΟ ΑΓΡΙΝΙΟ

Η Πολιτιστική Ομάδα μας επισκέφτηκε τις καπναποθήκες των αδελφών Παπαστράτου, Δευτέρα 16 Δεκεμβρίου 2013.

Συνοδοί: Μαρία Ν. Αγγέλη

                 Αγγελική Δαλιάνη

Ξεναγός: Έφη Τσακανίκα

Φωτογράφισαν:Μαντώ Κουτσομπίνα

                          Δώρα Καλογεράκη

                          Δημήτρης Σαλαγιάννης

                          Ηρώ Παρά

Ενδεικτικές φωτογραφίες:

Το παλιό κτίριο των καπναποθηκών.

Το πιο πρόσφατο κτίριο.

ΚΑΠΝΟΣ

ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΙΩΝΩΝ

Γράφει η Μαρία Ν. Αγγέλη

Δρ. Κοινωνικής Λαογραφίας

«Μ’ αυτό (τον καπνό), βεβαίωναν οι γραμματισμένοι σύντροφοι του Κολόμβου, οι ιθαγενείς του Νέου Κόσμου θεράπευαν θανατηφόρες πληγές και αθεράπευτες αρρώστιες. Εξόρκιζαν τα κακά πνεύματα, θυμιάτιζαν τις καλύβες τους, έκαναν φυλαχτά και «εκαθάριζον τον εγκέφαλον και το σώμα των από των περιττών υγρών». Οι Ισπανοί πίστευαν ακόμα ότι ο καπνός χαρίζει μακροζωία…».

Β. Θασίτης

Πρόκειται για την ιστορία ενός «ιερού φυτού», που χάνεται στα βάθη των αιώνων, κατά τη διάρκεια των οποίων γίνεται γνωστό σε όλο τον κόσμο, με πολλαπλές χρήσεις και ποικίλες συμπεριφορές ως προς αυτό, ανάλογα βέβαια με τις κοινωνικές και τις νοοτροπίες. Στο διάβα των χρόνων, το άλλοτε «ιερό φυτό», χάνει την αρχική του ταυτότητα και αποκτά τη νέα: γίνεται βιομηχανικό προϊόν. Και ο μύθος με τις μαγικές ιδιότητες του φυτού, παραχωρεί τη θέση του στον σύγχρονο μύθο της εμπορικής και βιομηχανικής αξίας του.

Η ιστορία του είναι συναρπαστική. Για κανένα άλλο προϊόν του φυτικού βασιλείου δεν ειπώθηκαν, γράφτηκαν και έγιναν τόσα πολλά, όσα γι’ αυτό. Είναι το φυτό, που η ύπαρξή του συνδέθηκε με την ανακάλυψη μιας ηπείρου:

  Ο Χριστόφορος Κολόμβος ταυτόχρονα με την ανακάλυψη της Αμερικής (1492), ανακάλυψε και τον καπνό. Εκτός από το γεγονός αυτό, ο καπνός συνδέθηκε και με την δραστηριότητα πάρα πολλών ετερόκλητων προσώπων:
Ιερείς, βασιλείς, θαλασσοπόροι, εξερευνητές, κατακτητές, δούλοι, καλλιεργητές, έμποροι, λαθρέμποροι, βιομήχανοι, καπνεργάτες, καπνιστές, αντικαπνιστές, ερευνητές, επιστήμονες, λογοτέχνες, δικαστές, πολιτικοί και κυβερνήτες, επικέντρωσαν ο καθένας με το δικό του τρόπο, το ενδιαφέρον τους…
Η εξάπλωση του καπνού στην Ευρώπη αρχίζει από τα μέσα του 16^ου αι., κυρίως λόγω των θεραπευτικών ιδιοτήτων, σχεδόν θαυματουργών, που του αποδίδονται. Είναι πολύ πιθανό στη διάδοσή του να συνέβαλε η βασίλισσα της Γαλλίας Αικατερίνη Μεδίκων, η οποία προκειμένου να ανακουφιστεί από τις κεφαλαλγίες της, δέχεται τον Καπνό, που της στέλνει ο Jean Nicot, πρέσβης της Γαλλίας στην Πορτογαλία το 1560. Δέκα χρόνια αργότερα ο βοτανιστής Jean Liebault ονομάζει το φυτό Nicotiana tabacum, προς τιμή του Nicot.

Πληροφορίες για την εισαγωγή του καπνού στην Ελλάδα έχουμε από τις αφηγήσεις των περιηγητών. Το 16^ο αι. σύμφωνα με το σύγγραμμα του Pouqueville «Περιηγήσεις στην Ελλάδα», η ελληνική γη δέχεται τους πρώτους σπόρους και βλαστάνουν τα πρώτα φυτά των μικρόφυλλων ελληνικών ποικιλιών. Αναφέρονται ως εισαγωγείς δύο Γάλλοι, που καλλιέργησαν τον καπνό στην περιοχή της Θεσσαλονίκης. Το 17^ο αι. οι αναφορές για την καπνοκαλλιέργεια στην Μακεδονία και στην Παλαιά Ελλάδα πληθαίνουν. Ο Βαυαρός πρόξενος Strong σε σύγγραμμά του, αναφέρει, στα μέσα του 17^ου αι. καπνοκαλλιέργειες στην Παλαιά Ελλάδα, στις περιφέρειες Λιβαδειάς, Άργους και Καλαμών. Η παραγωγή, όπως αναφέρει, έφθανε στις 450.000 οκάδες, που πουλιόταν προς περίπου δύο δραχμές η οκά.

Στην Αιτωλοακαρνανία η καπνοκαλλιέργεια χρονολογείται τουλάχιστον από το 17^ο αι. Στα 1668 ο Τούρκος περιηγητής Evliya Celebi, περιέγραψε τα πλατύφυλλα καπνά του Ζαπαντιού. Οι ιδανικές κλιματικές και εδαφικές συνθήκες, μαζί με τη φροντίδα και το ενδιαφέρον των καπνοπαραγωγών της περιοχής, συντέλεσαν στην ανάπτυξη της καπνοκαλλιέργειας.
Το Αγρίνιο, η καπνούπολη της Αιτωλοακαρνανίας, θα γνωρίσει μεγάλη πρόοδο, από την πρώτη δεκαετία του 20^ου αι. που άρχισε η επέκταση της καλλιέργειας, καθώς και η οργάνωση και συστηματοποίηση της εμπορίας του καπνού. Τα φημισμένα καπνά της ποικιλίας «τσεμπέλια Αγρινίου» διοχετεύονταν στην εσωτερική αγορά και τα εκλεκτά καπνά της ποικιλίας «μυρωδάτα Αγρινίου» εξάγονταν στην Αίγυπτο. Ο Ευάγγελος Παπαστράτος στο βιβλίο του «Η δουλειά και ο κόπος της», γράφει χαρακτηριστικά:

«Το Αγρίνιο, σαν κέντρο παραγωγής καπνού του Νομού Αιτωλοακαρνανίας, ήταν ανέκαθεν γνωστό για την παραγωγή εκλεκτών καπνών της περιφερείας και ιδίως των καπνών Ζαπαντίου, Παραβόλας και Ξηρομέρου για την εσωτερική κατανάλωση, καθώς και καπνών μυρωδάτων για το εξωτερικό, που είχαν ζήτηση στην αγορά της Αιγύπτου».

Η ανάπτυξη της παραγωγής και του εμπορίου του καπνού, δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη της επεξεργασίας, διαλογής και εμπορικής δεματοποίησης. Για τον σκοπό αυτό δημιουργήθηκαν καπνομάγαζα – καπναποθήκες στην πόλη, όπου εργάζονταν εκατοντάδες γυναίκες και άνδρες καπνεργάτες.

Η καπνοκαλλιέργεια συνεχίζεται καθ’ όλη τη διάρκεια του 20^ου αι. Και ο καπνός γνωρίζει άλλοτε περιόδους αυξημένης ζήτησης, οπότε η αγροτική οικονομία τονώνεται και άλλοτε περιόδους κρίσης, οπότε δημιουργούνται δυσκολίες, εντάσεις και διαμαρτυρίες.
Αξίζει να αναφερθεί ότι ο Καπνός επέτρεψε την ομαλή σχετικά απορρόφηση των προσφύγων της Μ. Ασίας και του Πόντου, που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή, είτε ως καλλιεργητές στα καπνοχώραφα είτε ως καπνεργάτες στα καπνομάγαζα του Αγρινίου.

Τα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου που ακολουθούν, θα συντρίψουν την ανθούσα καπνική οικονομία. Οι άνθρωποι, όπως σε όλη την Ελλάδα και στο Αγρίνιο αντιμετωπίζουν το πρόβλημα τη επιβίωσης. Η συλλογική μνήμη και οι προφορικές μαρτυρίες των ανθρώπων που βίωσαν αυτά τα «πέτρινα χρόνια», αναπαραστούν τη φτώχεια και την εξαθλίωση του τότε. Αναφέρονται, όμως, και στην πρόοδο που συντελείται στα μεταπολεμικά χρόνια. Κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων, χάρη στη μεγάλη προσπάθεια των καπνοπαραγωγών, η παραγωγή ανεβαίνει σταδιακά σε υψηλά επίπεδα. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνεται και από την μελέτη στατικών στοιχείων της περιοχής.

Σταθμό στην τοπική ιστορία του καπνού αποτελεί η αναδιάρθρωση της καλλιέργειας. Στην αρχή της δεκαετίας του ’80, οι παραγωγοί θα οδηγηθούν από τα τσεμπέλια στα Βιρτζίνια. Πρόκειται για μια ποικιλία καπνού, που αποτελεί τη βάση των αμερικάνικων τσιγάρων τύπου Blend, τα οποία κατέκλυσαν τη διεθνή αγορά. Αναγκαστικά, λοιπόν, οι καπνοκαλλιεργητές εγκαταλείπουν την παραδοσιακή καλλιέργεια και στρέφονται στη νέα, η οποία απαιτεί επενδύσεις σε μηχανολογικό εξοπλισμό και διαφορετικές τεχνικές παραγωγής, χαρακτηρίζεται όμως ιδιαίτερα αποδοτική.

Με την ανατολή του 21^ου αι. ο καπνός γέρνει στη δύση του. Το 2006 με την εφαρμογή της ολικής και άμεσης αποσύνδεσης της πριμοδότησης από την παραγωγή, σχεδόν το σύνολο των καπνοπαραγωγών εγκατέλειψαν την καλλιέργεια. Εδώ ο καπνός τελειώνει για την Αιτωλοακαρνανία…

Δεν τελειώνουν, όμως, οι μνήμες του Καπνού. Παραμένουν μνήμες δυνατές , που γίνονται Ιστορία…

Σημείωση: Αναδημοσίευση από το Περιοδικό Ρίζα Αγρινιωτών,    Τεύχος  64 (2007)

EΥΑΓΓΕΛΟΣ ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ

ΤΟ ΦΤΩΧΟΠΑΙΔΟ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ ΑΡΧΟΝΤΑΣ

 ΤΩΝ ΚΑΠΝΩΝ!

Γράφει η Μαρία Ν. Αγγέλη

Δρ. Κοινωνικής Λαογραφίας

«Γεννήθηκα στο Αγρίνιο, το παλιό Βραχώρι, το Δεκέμβρη του 1884. Εκεί μεγάλωσα κι εκεί εργάστηκα ως τα τριάντα μου χρόνια… Τον πατέρα μου τον έλεγαν Αναστάση, κι ήταν παπαδοπαίδι του παπα-Στράτου από το χωριό Προσήλια του τότε δήμου Θέρμου… Παντρεύτηκε περασμένα τα τριανταπέντε του χρόνια, με τη μητέρα μου τη Χαρίκλεια, δεκαεφτά χρονών, κόρη του Γεωργίου Καββαδία, που ήταν δάσκαλος του μόνου τότε σχολείου στο Αγρίνιο.[…] Το πρώτο που έμαθα στη ζωή μου είναι πόσο υπέροχη ευλογία είναι η οικογενειακή σύμπνοια κι αλληλεγγύη[…]. Από μικρός πίστεψα σε τέσσερα βασικά πράγματα: την εργατικότητα, την επιμονή, την υπομονή και την τιμιότητα»

Ευάγγελος  Παπαστράτος

Παιδί μιας πολύτεκνης οικογένειας

Πρόκειται για την ιστορία ζωής «ενός φτωχού ελληνόπαιδου που πρόκοψε δουλεύοντας», όπως σημειώνει ο ίδιος στον επίλογο του σχεδόν βιοϊστορικού κειμένου με τίτλο: «Η Δουλειά και ο κόπος της», που εκδόθηκε το 1962. Μια ιστορία που μοιάζει με παραμύθι, όπου ήρωας είναι ο Ευάγγελος Παπαστράτος. Παιδί μιας πολύτεκνης οικογένειας, που από την νηπιακή του ηλικία γνώρισε την ορφάνια και αναγκάστηκε να βγει στην βιοπάλη ως υπάλληλος σε εμπορικό. Μαγεμένος από το βοτάνι του καπνού νωρίς παίρνει τον δρόμο του καπνεμπορίου…

Αφού περιπλανήθηκε σε χώρες μακρινές, γνώρισε και συνεργάστηκε με διάφορους ανθρώπους, κατάφερε να διαφημίσει τον ελληνικό καπνό από την Αίγυπτο ως την Αμερική και να καταστήσει το όνομα Παπαστράτος, πρώτο όνομα στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό.

Ας παρακολουθήσουμε όμως αυτή την πορεία σύμφωνα με όσα ο ίδιος εξιστορεί:

 Ο Ευάγγελος Παπαστράτος γεννήθηκε στο Αγρίνιο το 1884. Είχε την ατυχία πριν κλείσει τα τέσσερά του χρόνια, να χάσει τον πατέρα του Αναστάση Παπαστράτο. Η μητέρα του Χαρίκλεια, το γένος Καββαδία, πολύ νέα, «μόλις τριαντάρα», ανέλαβε να μεγαλώσει μόνη της έξι παιδιά, τέσσερα αγόρια και δυο κορίτσια(το ένα κορίτσι πέθανε νωρίς). Κατοικούσαν σε ένα μικρό , αλλά βολικό σπίτι στα Καραπανέικα, στο ισόγειο του οποίου ο πατέρας είχε και το μπακάλικό του. Η μητέρα του μετά το θάνατο του πατέρα έκλεισε το μπακάλικο κι ασχολήθηκε με τα αμπέλια της, από τα οποία έβγαζε το φημισμένο «κρασί της Παπαστράταινας». Με την ακούραστη προσπάθειά της κατάφερε να σπουδάσει τα τρία μεγαλύτερα αγόρια, αλλά τα οικονομικά δεν άφηναν περιθώρια για να συνεχίσει τις σπουδές του και ο Ευάγγελος.

Το παιδί υπάλληλος

Ο Ευάγγελος Παπαστράτος λίγο πριν κλείσει τα 12 χρόνια του, τελειώνει το σχολαρχείο με βαθμό «Καλώς» και επιλέγει να εργαστεί ως μαθητευόμενος υπάλληλος στο εμπορικό κατάστημα υφασμάτων του Αν. Παναγόπουλου. Μόλις 12 ετών. Ένα παιδί-υπάλληλος. Από κείνη τη στιγμή εγκαταλείπει την παιδική ηλικία και περνάει στην πρόωρη ωριμότητα, με ό,τι αυτή η μετάβαση συνεπάγεται…

Τον πρώτο καιρό σκουπίζει το μαγαζί, κουβαλά νερό από το πηγάδι, κάνει θελήματα στο σπίτι του αφεντικού κι όταν δεν έχει δουλειά κάνει τον κράχτη στημένος έξω από το μαγαζί, καλώντας τους περαστικούς να ψωνίσουν. Αργότερα πήγαινε εμπορεύματα στα σπίτια για να διαλέξουν οι πελάτισσες και να δώσουν παραγγελίες, όπως συνηθιζόταν τότε .Το αφεντικό του όμως σε συνεργασία με το Φαφούτη έκανε και αγορές καπνών . Με τον καιρό ο Ευάγγελος άρχισε να παρίσταται και αυτός στο ζύγισμα των καπνών αλλά και την επεξεργασία τους που γινόταν στο ισόγειο του σπιτιού του αφεντικού του .

 Από τότε χρονολογείται ο ζήλος και το μεράκι του για τα καπνά που υπερσκελίζει το ενδιαφέρον του για το μαγαζί με τα υφάσματα . Ο καπνός τον μαγνητίζει…

Μετά από μια πενταετή εργασία στου Παναγόπουλου το 1901 φεύγει για μια καλύτερη θέση στην εταιρεία Ρόζη, από τις σοβαρότερες του νομού Αιτ/νίας που εμπορευόταν σε σχεδόν όλα τα εγχώρια προϊόντα. Εκεί είχε την ευκαιρία ο νεαρός(17χρονος πια) υπάλληλος να παρακολουθεί και την εργασία των καπνών που τον γοητεύει ιδιαίτερα .Λίγα χρόνια μετά αποχωρεί από το γραφείο του Ρόζη με σκοπό να στήσει τη δική του δουλειά.

Ο νεαρός καπνέμπορος

Μετά την αποχώρησή του από την εταιρεία Ρόζη ο περίπου 22χρονος Ευ. Παπαστράτος δέχεται μια δελεαστική πρόταση από τον Κεφαλλονίτη έμπορο Σ.Αυγερινό. Έτσι στα 1906 ιδρύεται η εταιρεία «Αυγερινός και Παπαστράτος».

Για πρώτη φορά το όνομα Παπαστράτος χαρακτήριζε μια εταιρεία που ως κύρια απασχόλησή της είχε το καπνεμπόριο και από την αρχή της σύστασής της προσπάθησε να πετύχει: τη συστηματοποίηση της επεξεργασίας του καπνού για την εξασφάλιση της καλύτερης ποιότητας και επομένως της μεγαλύτερης αξίας του προϊόντος, καθώς και την άμεση επαφή με την κατανάλωση. Και τούτο ώστε να μην εξαρτάται πλήρως από τους Πατρινούς εμπόρους οι οποίοι είχαν για πάρεργο την εξαγωγή των καπνών και όριζαν ενιαίες τιμές αδιαφορώντας για τις ποιότητές τους.

 Και η εταιρεία προόδευε, ώσπου οι Βαλκανικοί πόλεμοι και η στράτευση του Ευάγγελου ανακόπτουν την ανοδική πορεία της. Μετά τον πόλεμο επιστρέφει στο Αγρίνιο όπου στοχεύει στην αναδιοργάνωση της εταιρείας. Δυστυχώς όμως, για λόγους υγείας του συνεταίρου του Αυγερινού η εταιρεία διαλύεται το 1913.

Μετά τη διάλυσή της δημιουργείται μια καθαρή εταιρεία των Παπαστραταίων: «Αφοί Παπαστράτου» την οποία αρχικά αποτελούν ο Ευάγγελος και ο Σωτήρης.

Στα 1919 η εταιρεία των αδελφών Παπαστράτου μεταφέρει την έδρα της στην Αθήνα.

Αρχικά στην οδό Σωκράτους 85 και αργότερο το 1925 στην οδό σταδίου 31, 2^ος  όροφος. Ταυτόχρονα αποφασίζει την ίδρυση υποκαταστήματος στα κυριότερα καπνικά κέντρα της Ελλάδας, φροντίζοντας για την ίδρυση δώδεκα υποδειγματικών αποθηκών με σύγχρονα μηχανήματα και υγιεινό περιβάλλον για τους εργαζομένους.

Ο καπνοβιομήχανος του Πειραιά

* «Μια ελληνική καπνοβιομηχανία εφάμιλλος αν μη υπερτέρα των ευρωπαϊκών».

* «Το εργοστάσιον Αδελφών Παπαστράτου, το σύγχρονον καπνοβιομηχανικόν μεγαθήριον. Το εργοστασιακό συγκρότημα που τιμά την Εθνικήν Βιομηχανίαν»

Είναι χαρακτηριστικοί τίτλοι των εφημερίδων για τα εγκαίνια του καπνοβιομηχανικού κολοσσού στον Πειραιά(30 Μαΐου 1931).

 Σε μια εποχή που η ελληνική καπνοβιομηχανία ήταν πρωτόγονη, οι αδελφοί Παπαστράτου ιδρύουν μια καπνοβιομηχανία απαράμιλλη για τα ελληνικά δεδομένα και εφάμιλλη των ευρωπαϊκών: Την «Παπαστράτος ΑΒΕΣ» .

 Ο Ελευθέριος Βενιζέλος «πάτησε ένα κουμπί και έβαλε σε κίνηση τα μηχανήματα του εργοστασίου»…

Ο Ευάγγελος ώριμος πια, νοιώθει μεγάλη ικανοποίηση που με τα αδέλφια του κατόρθωσαν να ιδρύσουν αυτό το καπνεργοστάσιο το οποίο βοήθησε να ανυψωθεί η στάθμη της σιγαρετοβιομηχανίας στην Ελλάδα.

Οι καπνεμπορικές και καπνοβιομηχανικές εργασίες προόδευαν διαρκώς…

Ώσπου ήρθε ο πόλεμος και η Κατοχή που «λάβωσαν» και τις καπνικές επιχειρήσεις των Παπαστραταίων…

Μεταπολεμικά όμως, ύστερα από αδιάκοπες προσπάθειες αυτές θα ανυψωθούν και όλα θα γίνουν όπως πριν…

Ο Ευάγγελος Παπαστράτος θα τις παρακολουθεί «με δουλειά και κόπο» μέχρι που φεύγει, διανύοντας σχεδόν έναν αιώνα ζωής ...

Το 2003 αποτελεί σημαντικό ορόσημο στην ιστορία της Παπαστράτος ΑΒΕΣ: η PHILLIP MORRIS INTERNATIONAL αγόρασε την ΠAΠΑΣΤΡΑΤΟΣ ΑΒΕΣ και συνεχίζει με επιτυχία την διαδρομή της ιστορικής εταιρείας…

Σημείωση: Το κείμενο αναδημοσιεύεται από το περιοδικό Ρίζα Αγρινιωτών/Σεπτέμβριος 2007.

Αφορμή για την αναδημοσίευση  αποτελεί το γεγονός ότι η Πολιτιστική Ομάδα του  2^ου Γυμνασίου Αγρινίου ανέλαβε να εκπονήσει αυτή τη σχολική χρονιά(2013-2014) το εξής πρόγραμμα:

«Αγρίνιο: Η οικογένεια Παπαστράτου και η προσφορά της στο γενέθλιο τόπο…

Μικρό αφιέρωμα στους Μεγάλους Ευεργέτες!»

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ

Σχολικό έτος 2013-2014

Πολιτιστικό Πρόγραμμα:

ΘΕΜΑ:

«Αγρίνιο:Η οικογένεια Παπαστράτου και η προσφορά της στο γενέθλιο τόπο...

Μικρό αφιέρωμα στους Μεγάλους Ευεργέτες! »

ΥΠΟΘΕΜΑΤΑ:

i)   Βιογραφία της οικογένειας Παπαστράτου

ii) «Βιογραφίες»των καπναποθηκών τους στο Αγρίνιο
iii)Δωρεές στην πόλη, κοινωνική προσφορά και φιλανθρωπία
iv)Τα  Παπαστράτεια

v)Από την ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ ΑΒΕΣ στη PHILIP MORRIS.Αλλαγές και συνέχειες…

ΥΠΕΥΘΥΝΗ        
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ:

Μαρία Ν. Αγγέλη, φιλόλογος

ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΣΕΣ:

Αγγελική Δαλιάνη, φιλόλογος

Ελένη Κατσαντώνη, φιλόλογος

Βασιλική Σκεπετάρη, φιλόλογος

Μαθητές που συμμετέχουν στο πρόγραμμα:

Γ1

1.Αλεξανδρή Πολυξένη

2.Ανδρέσσα Αικατερίνη Νεκταρία

3.Αριστόπουλος Θεόδωρος

4.Βασιλόπουλος Συμεών

5.Βλάχος Βασίλειος

6.Γεροθόδωρου Βασιλική

7.Γρίβα Σωτηρία Ιουλία

8.Δαράβαλης Θεόδωρος

9.Διώτη Κωνσταντίνα

10.Ζαχαράκη Φωτεινή

11.Καλογεράκη Θεοδώρα

12.Καρατσώρη Αγγελική

13.Κολώνια Αικατερίνη

14.Κουτρουμάνου Δήμητρα

15.Κουτσομπίνα Διαμάντω

16.Κρέτσης Βασίλειος

17.Κρικρής Γεώργιος

18.Κωνσταντίνου Αγγελική

19.Λαμπροκωστοπούλου Θωμαΐς

Β1

20.Αβράμπος Στέφανος

21.Αρκουμάνης Γρηγόριος

22.Γιοπάνου Ελένη

23.Γιούλη Παρασκευή

24.Γκούρλια Μαρία Γεωργία

25.Ζαγγανάς Ιωάννης

26.Ζαχαρής Χαρίλαος

27.Ζάχου Ιωάννα

28.Ιωαννίδη Βαρβάρα

29.Κακκαβάς Θεόδωρος Δημήτριος

30.Καμπάση Εστέρα

31.Καραγεώργος Γεώργιος

32.Κατσούδα Πηνελόπη

33.Κόκκιος Γεώργιος

34.Κόκκιου Θεοδώρα

B2

35.Κουκορέμπα Μαρία

36.Κουτούκη Ελένη

37.Κουτρουμάνου Μαρία

38.Κύρκου Ελένη

39.Κωσταράς Δημήτριος

40.Μιχαηλίδη Αναστασία

41.Μουρκούσης Κωνσταντίνος

42.Ντέτσκα Χριστίνα

43.Παπαευθυμίου Γεωργία

44.Παρά Καλλιρόη

45.Σαλαγιάννης Δημήτριος

46.Σαρδέλη Μαρία

47.Σιδέρη Ουρανία

48.Σκανδάλου Κωνσταντίνα

49.Σκεπετάρη Πολυτίμη

50.Σταματελόπουλος Ηλίας

B3

51.Δάτσικα Γεωργία

52.Κοτσώρης Ελευθέριος

53.Λιόντου Όλγα

54.Τόλη Γεωργία

55.Τριάντη Σουλιώτη Πατρούλα

56.Τσιμιδάκη Ροδάνθη

57.Φουντούλη Κωνσταντίνα

58.Φουρλίγκα Αλεξάνδρα

59.Φράγκου Δήμητρα

Υπεύθυνες ιστοσελίδας της Πολιτιστικής Ομάδας:

Μαντώ Κουτσομπίνα, μαθήτρια Γ1

Πατρούλα  Σουλιώτη Τριάντη, μαθήτρια Β3

Καλλιτεχνική Επιμέλεια:

Κατερίνα  Κολώνια, μαθήτρια Γ1

«Από μικρός πίστεψα σε τέσσερα βασικά πράγματα: την εργατικότητα, την επιμονή, την υπομονή και την τιμιότητα»

Ευάγγελος  Παπαστράτος

ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΚΟΛΩΝΙΑ ΜΑΘΗΤΡΙΑΣ Γ1!

Πολυσπόρια της Πολυσπορίτισσας

Ένα πιάτο γευστικό και συμβολικό…

Γράφει η Μαρία Ν. Αγγέλη

Δρ. Κοινωνικής Λαογραφίας

«Και τι δεν κάνατε για να με θάψετε

 όμως ξεχάσατε πως είμαι σπόρος»

(Nτίνος Χριστιανόπουλος)

Η Πολυσπορίτισσα: Τα  Εισόδια της Θεοτόκου, 21 Νοεμβρίου, είναι μια γιορτή που συνδέεται με τη σπορά. Ανάλογα με τον τόπο και τις κλιματολογικές συνθήκες , η σπορά κατά την ημέρα αυτή αλλού είναι στο τέλος και αλλού στο μέσον της. Αν είναι στο τέλος, τότε η ονομασία που αποδίδουν στην Παναγία είναι «Αποσπερίτισσα». Αν είναι στο μέσον «Μεσοσπερίτισσα».

Ο λαός θεωρεί την Παναγία, εκτός των άλλων, προστάτρια της σοδειάς, γι’ αυτό κατά την αρχαία συνήθεια, την «πανσπερμία», εισάγει στο ναό πολυσπόρια. Έτσι,  προκύπτει και η ονομασία « Πολυσπορίτισσα».

Ο Δημήτριος Λουκάτος, καθηγητής της Λαογραφίας, γράφει ότι προσφέρεται στην Παναγία – Δήμητρα «ευχαριστήρια πανσπερμία για το καλό που πέρασε και το καλό που πρέπει να συνεχιστεί». Αφού η σοδειά του καλοκαιριού έχει καταναλωθεί περίπου στο μισό:

«Μισό ’φαγα, μισό ’σπειρα,

μισό ’χω να περάσω», κατά το λαϊκό δίστιχο.

Τα πολυσπόρια: Την παραμονή ή ανήμερα των Εισοδίων της Θεοτόκου οι νοικοκυρές έβραζαν πολλά σπόρια: σιτάρι, καλαμπόκι, φασόλια, φακές, κουκιά, ρεβίθια, μπιζέλια… για την οικογένεια και για να μοιράσουν στη γειτονιά τους,  να  τους ευχηθούν να γίνουν τα σπαρτά και να έχουν καλή σοδειά!

Ένα πιάτο το πήγαιναν στην εκκλησία κατά τη λειτουργία και διαβαζόταν. Στη συνέχεια το μοίραζαν στον κόσμο (όπως τα κόλλυβα). Μέρος  του κρατούσαν για στο σπίτι. Από αυτό έδιναν στα ζώα που χρησιμοποιούνταν παλιά στο όργωμα  και το υπόλοιπο το έριχνε ο γεωργός στο χωράφι.

Ο Δημήτρης Λουκόπουλος διασώζει και μια άλλη συνήθεια των Αιτωλών:

«σε πολλά χωριά παίρνουν πολυσπόρια και πάνε στην πηγή, τα ρίχνουν μέσα και λένε:

 όπως τρέχει το νερό να τρέχει το βιό. Παίρνουν νερό και γυρίζουν».

Όπως αναφέραμε, πρόκειται για μια αρχαία συνήθεια που δείχνει το σεβασμό των ανθρώπων στη μάνα φύση και στη ζωοδότρα γη.

Ο αγροτικός κόσμος ήθελε να ευχαριστήσει τη γη που του χαρίζει καρπούς απαραίτητους για τη ζωή του. Έτσι το έθιμο συνεχίστηκε από τα αρχαία στα νεώτερα χρόνια.

Η τεχνολογική εξέλιξη, τα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα βελτίωσαν σημαντικά την απόδοση των αγροτικών καλλιεργειών. Η γη χαρίζει άφθονους καρπούς στους νεοέλληνες αγρότες.

 Έτσι, δεν υπάρχει η ανάγκη να την εξευμενίσουν με διάφορα έθιμα… Πολλά από αυτά παραμελήθηκαν και ξεχάστηκαν…

Ωστόσο, και σήμερα κάποιες νοικοκυρές, κυρίως από αγροτικές οικογένειες, συνεχίζουν το έθιμο αυτό. Στα Εισόδια της Θεοτόκου βράζουν πολυσπόρια!

Το διατηρούν ως ένα ιδιαίτερο πιάτο συνδεδεμένο με την αγροτική καλλιέργεια και παραγωγή. Και κυρίως συνδεδεμένο με την Παναγιά μας! Την Πολυσπορίτισσα!

Εξάλλου στις μέρες μας η χύτρα ταχύτητας διευκολύνει το βράσιμο των σπόρων… Δεν απαιτείται πια εκείνη η χρονοβόρα διαδικασία βρασμού τους στην απλή κατσαρόλα στο τζάκι ή στο πετρογκάζ…

Κάθε χρόνο, της Πολυσπορίτισσας, η γειτόνισσά μου, Έφη Θεοδωροπούλου βράζει σε μια μεγάλη χύτρα πολυσπόρια. Μετά το βράσιμο προσφέρει σε μας τις φίλες της ένα βαθύ πιάτο με ζάχαρη ή μέλι! Εμείς απολαμβάνουμε το εξαιρετικό έδεσμα και της ευχόμαστε :

Χρόνια πολλά! Και του χρόνου!

Εκείνη νιώθει ικανοποίηση για το ωραίο πιάτο και χαρά που το μοιράζεται μαζί μας!

Η συνταγή είναι απλή:

Υλικά: σιτάρι, καλαμπόκι, κουκιά, φακές, μπιζέλια, ρεβίθια…[Εδώ η κάθε νοικοκυρά μπορεί να χρησιμοποιήσει «σπόρους»  που προτιμά η ίδια για τα πολυσπόρια της. Επίσης να επιλέξει την ανάλογη ποσότητα από τους σπόρους της αρεσκείας της, π.χ. περισσότερο καλαμπόκι ή σιτάρι.

 Η γυναίκα  με την  προσωπική επιλογή και την έμπνευσή της βάζει τη δική της πινελιά στο κάθε πιάτο! Γι’ αυτό έχουμε πολλές και διαφορετικές συνταγές ].

Αποβραδίς βάζει στο νερό το σιτάρι, το καλαμπόκι και τα  σκληρά όσπρια: φασόλια, ρεβίθια, κουκιά, μπιζέλια…  να μουλιάσουν. Την άλλη μέρα τα βάζει όλα μαζί να βράσουν  καλά, να χυλώσουν.

Σερβίρονται σε βαθύ πιάτο με ζάχαρη ή μέλι, κατά προτίμηση.

Είναι ένα πιάτο με ωραία γεύση και ιδιαίτερο χαρακτήρα!

Φίλες και φίλοι,

Καλή όρεξη

Καλή σοδειά

και  ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ !

ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ

Γράφει η Μαρία Ν. Αγγέλη

Η ζωή μας

Σε βλέπω

παιδί στο μακρινό χωριό σου

τελειώνει το σχολείο, ξεχύνεται

ο χείμαρρος βουητό στους δρόμους, τρέχεις

ξαναμμένος να προλάβεις το Γιωργή

Σε βλέπω

κληρωτός στ’ αλβανικά βουνά

φωνάζοντας αέρα στον εχθρό

πάλι στο απόμερο χωριό σου, η Κατοχή,

Ο Εμφύλιος, δύσκολα χρόνια, η φυγή στην πόλη…

Σωτήρης Σαράκης

Στα χρόνια της Κατοχής οι άνθρωποι σε όλη την Ελλάδα αντιμετώπισαν το πρόβλημα της επιβίωσης.

Πολλοί περιήλθαν σε κατάσταση εξαθλίωσης και άδειασαν κυριολεκτικά τα σπίτια τους, μεταφέροντας είδη ρουχισμού, προικός, καθώς και οικιακά σκεύη, για ανταλλαγή με σιτάρι, καλαμπόκι, όσπρια κλπ.

Οι προφορικές μαρτυρίες που ακολουθούν είναι ενδεικτικές του αγώνα για την επιβίωση.

Στον αγώνα  αυτό συμμετείχαν και τα παιδιά!

Παιδιά της Κατοχής αφηγούνται:

«Στην κατοχή ήμουνα οχτώ, δέκα χρονών παιδάκι.

Και η  μαμά έπαιρνε ένα παιδί κι ο μπαμπάς άλλο παιδί μαζί του.  Η μεγάλη αδελφή μου φύλαγε τα υπόλοιπα… Εμείς πηγαίναμε να δώσουμε εμπόρευμα  για να πάρουμε τρόφιμα: λάδι, καλαμπόκια, τυριά.

Ανεβήκαμε στο φορτηγό των Ιταλών. Καθόμουνα μέσα σε μια ρόδα από λάστιχο. Κι έκατσα  σαν να ‘ταν φωλίτσα, έτσι μικρούτσικο που ήμουνα εγώ. Εκεί ξέχασα τα σανδάλια μου τα ξύλινα. Τα τσοκαράκια μου.

Και κατέβηκα και περπάταγα ξυπόλητο. Και πήγαμε στα χωριά της Γαστροσυκιάς. Στο Καναλάκι της Πρέβεζας. Πάνω ψηλά στη Θεσπρωτία. Και περπατούσα ξυπόλητο, οχτώ χρονών παιδάκι! Το διανοείσαι;

Κάναμε ανταλλαγή. Η μαμά μου πουλούσε ρούχα και καλλυντικά. «Τοκαλόν» η κρέμα και «μπριόλ». Αυτά θυμάμαι. Και ρούχα απ’ την προίκα της… Οι πρόσφυγοι είχανε πολλά ασπρικής και θα σου δείξω ένα κομπινεζόν τώρα με τούλι και κέντημα.

Και τα χρυσαφικά τους πουλούσανε! Αμ’ τι νόμισες. Πώς ζήσανε;

Πηγαίναμε όχι μόνο Θεσπρωτία. Ξηρόμερο, Ζαβέρδα, Πάλαιρο και Λευκάδα…»

[Απόσπασμα προφορικής αφήγησης της Αγαθής Κατεφίδη στη Μαρία Ν. Αγγέλη, 29/5/2013.

Δημοσιεύτηκε στο βιβλίο της Μ. Ν. Αγγέλη με τίτλο :Σχολική ενδυματολογία, εκδόσεις Πασχέντη]

Περάσαμε  πολύ δύσκολα χρόνια !

«Περάσαμε πολύ δύσκολα χρόνια. Πέτρινα χρόνια!

Πείνα;

 Γύρισα όλη την Ήπειρο παιδάκι. Να πηγαίνω να πουλήσουμε τα πράγματά μας όλα, για να φέρουμε το σιτάρι, το καλαμπόκι, να ζήσουμε[…]

Όλα. Δεν είχα αφήσει τίποτα εδώ μέσα, όλα!

Σ’ ένα μπόγο στον ώμο, και όποιο αυτοκίνητο. Ήταν Ιταλοί τότε, οι Ιταλοί ήταν λίγο ελαστικοί, έπαιρναν κόσμο. Μέχρι την Ήπειρο τα πουλάγαμε για να φέρουμε καρπό, τρόφιμα…

Εδώ πίσω περιμένανε σαν τα χελιδόνια, με ανοιχτό το στόμα… Πώς να ζήσουν;

[Απόσπασμα προφορικής αφήγησης της Κωστούλας  Ιωάννου στη Μ.Ν. Αγγέλη]

Πιάσκε ο πόλεμος!

«Γεννήθηκα στην Πυρσόγιαννη Ηπείρου το1930.Εφτά χρονών πήγα σχολείο. Μέχρι την Τετάρτη Δημοτικού…

 Μετά πιάσκε ο πόλεμος.28η Οκτωβρίου, μέρα Δευτέρα ήτανε. Το χωριό μ’ ήταν στα σύνορα. Δυστυχώς, απ’ την πρώτη μέρα πιάσκε ο πόλεμος εκεί…»

[Απόσπασμα από προφορική αφήγηση του Θεοφάνη Βέτσα στη Μ. Ν. Αγγέλη. Δημοσιεύτηκε στο βιβλίο με τίτλο: Σχολική ενδυματολογία]

«Όταν ήμουν στο Δημοτικό ξεκίνησε ο πόλεμος του ΄40 και αναγκαστικά σταμάτησα το σχολείο.

Βέβαια και ο πόλεμος να μην άρχιζε θα έπρεπε να το σταματήσω, για να δουλέψω  για να βοηθήσω την οικογένεια…»

[Απόσπασμα από προφορική αφήγηση του Βασίλη Κούση γεν.1933, στην εγγονή του Έρη Κούση. Δημοσιεύτηκε στο βιβλίο με τίτλο: Σχολική Ενδυματολογία]

                      ~*~

                       Αντιπολεμικό ποίημα   

 Με αφορμή το κείμενο του Γ. Μαγκλή

<<Γι’ αυτό πάντα ΕΙΡΗΝΗ>>

Τι εστί πόλεμος, σήμερα, δεν ξέρουμε.

Όλα τα καλά και όλα τα αγαθά ευτυχώς τα έχουμε.

Πολλοί άνθρωποι όμως μαρτυρούν,

τι έχουν ζήσει και πονούν.

Λένε τέτοια ΦΡΙΚΗ, ποτέ να μη τη ζήσουμε!

Να είμαστε αγαπημένοι κι έτσι να συνεχίσουμε.

Ο πόλεμος κάνει τον άνθρωπο να ξεχνά

να σπέρνει κακό και όλα να τα ποδοπατά.

Πόλεμος σημαίνει φτώχεια, πόνος, θλίψη,

ένα κενό που κανείς δεν μπορεί να καλύψει.

Οι μανάδες τα παιδιά τους θρηνούν

Και όλη μέρα κλαίνε και μοιρολογούν.

Όλοι έλεος ζητούν

μα οι μεγάλες δυνάμεις τους αγνοούν.

Παντού χύνεται αίμα

και μέχρι όλοι να σκοτωθούν δεν δίνεται τέρμα.

Στη μάχη τα όπλα μόνο μιλούν.

Φωνές, κακό σε όλη την πλάση αντηχούν.

Γι’ αυτό πάντα ΕΙΡΗΝΗ να επικρατεί,

το φως του Ήλιου ποτέ να μην κρυφτεί!

Σαρδέλη Μαρία

μαθήτρια Β'γυμνασίου

  

                     ~*~ 

Αντιπολεμικό ποίημα

Πόλεμος, λέξη ανίερη

πόλεμος, λέξη στάχτη

πόλεμος, δίχως λογική

πόλεμος, ίσον σκοτάδι.

Ορισμός πολέμου: ο θάνατος

Και το αποτέλεσμά του κακό,

Όσο η ζωή τ’ ανθρώπου

Μέσα στης γης το χώμα…

Ερείπια φέρνει ο πόλεμος

Κλάμα μόνο και πόνο,

Όνειρο μόνο η λευτεριά

Που κρέμεται στον ώμο.

Οι πόλεις αδειάζουν

Και οι δρόμοι κλειστοί

Τα σπίτια να καίνε

Και σπάει σιωπή

Με του κόσμου τη βουή!

Και όμως ακόμα 

Πεθαίνουν αυτοί

Που αδύναμοι είναι

Σ’αυτή τη ζωή…

Και ποια τα όνειρά τους;

Και ποια η ζωή;

Αφού άλλοι δικάζουν

Την ώρα τους στη γη.

Παλικάρια σφάζονται

Λεβέντες πεθαίνουν

Στο όνομα της λευτεριάς

Χάνονται, στη γη εμπαίνουν.

Και μόνο σαν έρθει η Άνοιξη

Ζεσταίνει λίγο η καρδιά τους

Ο πόλεμος σαν τέλειωσε

Ήρθε και η λευτεριά τους!

Και όλοι αδέρφια είμαστε,

Μα κοίτα τους πως ορμάνε

Καρδιές να ξεριζώνουνε

Μαχαίρια σαν κρατάνε.

Δήμητρα Κουτρομάνου

Μαθήτρια Γ’ Γυμνασίου

Ιστολόγιο: ΞηρόμεροNews 

Ανάρτηση: Κalos irtate!στα ελληνόφωνα χωριά της Ιταλίας: «Εμείς τα μιλάμε ακόμα εδώ!» 


Σύνδεσμος: http://xiromeronews.blogspot.com/2013/09/alos-irtate.html 

Από το Blogger 
http://www.blogger.com/

Σεπτέμβριος 2013

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ:Ο μήνας των σχολείων

Καλή σχολική χρονιά!

Η Ταλαιπωρία μιας σχολικής ποδιάς

Από το βιβλίο της Μαρίας  Νίκου  Αγγέλη,

 Σχολική  Ενδυματολογία

Από το «ό,τ’ είχαμε» στο « μοδάτο» ρούχο

Όταν ήμουνα μαθήτρια Γυμνασίου, είχα ράψει  σε μοδίστρα του χωριού μας  μια σχολική ποδιά σε γραμμή «εβαζέ», όπως λεγόταν τότε. Σε γραμμή «άλφα», θα λέγαμε σήμερα. Είχε ωραίο γαλάζιο χρώμα, κουμπιά κάτω κάτω, δύο τσεπούλες μπροστά για να βάζω το μαντηλάκι μου και τις λίγες δραχμούλες μου.

Με καμάρι τη φόρεσα εκείνη τη σχολική χρονιά… Την επόμενη είχα πάλι την ίδια σχολική ποδιά. Αλλά «δυστυχώς» είχα ψηλώσει και η ποδιά ήταν κοντή.

Η μάνα έριξε το ύφασμα που ήταν στο γύρισμα του ποδόγυρου και το μήκος ήταν όπως έπρεπε.

 Δυστυχώς όμως γύρω – γύρω από την ποδιά εκεί που αφέθηκε το ύφασμα για να μακρύνει, είχε σχηματιστεί μια χαρακιά που μαρτυρούσε την παλαιότητα της ποδιάς μου. Όμως αυτό δεν με ενόχλησε πολύ αφού αρκετές συμμαθήτριές μου είχαν κάνει το ίδιο...

Την μεθεπόμενη χρονιά ξανά θα φορούσα την ίδια ποδιά για λόγους οικονομίας. Και  πάλι θα ξαναπώ «δυστυχώς» είχα ψηλώσει! Τι «πρόβλημα» κι αυτό!

Τώρα η μάνα μου αναγκάστηκε να μακρύνει την ποδιά από τη μέση:

Ξήλωσε τη ραφή και πήγε στη μοδίστρα να τη γαζώσει ξανά «τσίμα τσίμα», ώστε να δοθεί το ελάχιστο ύφασμα που υπήρχε εκεί για μήκος.

Ο συντηρητισμός της οικογένειας και ο αυστηρός κανονισμός του σχολείου δεν επέτρεπαν κοντή ποδιά!

Αυτή  τη φορά θα ξαναπώ δυστυχώς η ποδιά μου είχε μια χαρακιά πάνω στη ραφή της μέσης, μία κάτω από τη ραφή και μία στον ποδόγυρο! Και μια φθορά στα μανίκια εκεί στο ύψος των αγκώνων!

Έδειχνε ένα ταλαιπωρημένο, πολυκαιρισμένο , φτωχό  ρούχο. Όταν τη φόρεσα ένοιωσα κι εγώ ασχημούλα σαν την ποδιά μου…

Η μάνα μου διάβασε την απογοήτευσή μου και μου είπε:

 «Παιδάκι μ’, μην τ(η)ράς την παλιά ποδιά σ’, να τ(η)ράς τα γράμματά σ’. Άμα μάθ(ει)ς γράμματα θα φοράς ό,τ’  ρούχο θέλεις!»

Εγώ, ως υπάκουο παιδί πάντα, προσπάθησα να αγνοήσω την ασχήμια της σχολικής ποδιάς μου από την τόση ταλαιπωρία και «να μάθω γράμματα», που ήταν δική μου επιθυμία, αλλά και των γονιών μου.

Σήμερα, μετά από πολλά χρόνια, νιώθω χαρά  και ικανοποίηση που το παιδικό μου όνειρο να γίνω καθηγήτρια, πραγματοποιήθηκε! Ωστόσο, ακόμα θυμάμαι αυτή την τόσο ταλαιπωρημένη σχολική ποδιά. Τώρα όμως δεν μου προκαλεί πίκρα και μελαγχολία. Μόνο μια γλυκιά νοσταλγία...

Η ομορφιά του επαγγέλματός μου διέγραψε την ασχήμια της σχολικής ποδιάς μου…

Σημείωση: το βιβλίο της Μαρίας Ν. Αγγέλη, με τίτλο Σχολική Ενδυματολογία, εκδόσεις ΠΑΣΧΕΝΤΗ, θα το βρείτε στο 2^ο Γυμνάσιο Αγρινίου «Κοσμάς ο Αιτωλός».