EΥΑΓΓΕΛΟΣ ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ

ΤΟ ΦΤΩΧΟΠΑΙΔΟ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ ΑΡΧΟΝΤΑΣ

 ΤΩΝ ΚΑΠΝΩΝ!

Γράφει η Μαρία Ν. Αγγέλη

Δρ. Κοινωνικής Λαογραφίας

«Γεννήθηκα στο Αγρίνιο, το παλιό Βραχώρι, το Δεκέμβρη του 1884. Εκεί μεγάλωσα κι εκεί εργάστηκα ως τα τριάντα μου χρόνια… Τον πατέρα μου τον έλεγαν Αναστάση, κι ήταν παπαδοπαίδι του παπα-Στράτου από το χωριό Προσήλια του τότε δήμου Θέρμου… Παντρεύτηκε περασμένα τα τριανταπέντε του χρόνια, με τη μητέρα μου τη Χαρίκλεια, δεκαεφτά χρονών, κόρη του Γεωργίου Καββαδία, που ήταν δάσκαλος του μόνου τότε σχολείου στο Αγρίνιο.[…] Το πρώτο που έμαθα στη ζωή μου είναι πόσο υπέροχη ευλογία είναι η οικογενειακή σύμπνοια κι αλληλεγγύη[…]. Από μικρός πίστεψα σε τέσσερα βασικά πράγματα: την εργατικότητα, την επιμονή, την υπομονή και την τιμιότητα»

Ευάγγελος  Παπαστράτος

Παιδί μιας πολύτεκνης οικογένειας

Πρόκειται για την ιστορία ζωής «ενός φτωχού ελληνόπαιδου που πρόκοψε δουλεύοντας», όπως σημειώνει ο ίδιος στον επίλογο του σχεδόν βιοϊστορικού κειμένου με τίτλο: «Η Δουλειά και ο κόπος της», που εκδόθηκε το 1962. Μια ιστορία που μοιάζει με παραμύθι, όπου ήρωας είναι ο Ευάγγελος Παπαστράτος. Παιδί μιας πολύτεκνης οικογένειας, που από την νηπιακή του ηλικία γνώρισε την ορφάνια και αναγκάστηκε να βγει στην βιοπάλη ως υπάλληλος σε εμπορικό. Μαγεμένος από το βοτάνι του καπνού νωρίς παίρνει τον δρόμο του καπνεμπορίου…

Αφού περιπλανήθηκε σε χώρες μακρινές, γνώρισε και συνεργάστηκε με διάφορους ανθρώπους, κατάφερε να διαφημίσει τον ελληνικό καπνό από την Αίγυπτο ως την Αμερική και να καταστήσει το όνομα Παπαστράτος, πρώτο όνομα στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό.

Ας παρακολουθήσουμε όμως αυτή την πορεία σύμφωνα με όσα ο ίδιος εξιστορεί:

 Ο Ευάγγελος Παπαστράτος γεννήθηκε στο Αγρίνιο το 1884. Είχε την ατυχία πριν κλείσει τα τέσσερά του χρόνια, να χάσει τον πατέρα του Αναστάση Παπαστράτο. Η μητέρα του Χαρίκλεια, το γένος Καββαδία, πολύ νέα, «μόλις τριαντάρα», ανέλαβε να μεγαλώσει μόνη της έξι παιδιά, τέσσερα αγόρια και δυο κορίτσια(το ένα κορίτσι πέθανε νωρίς). Κατοικούσαν σε ένα μικρό , αλλά βολικό σπίτι στα Καραπανέικα, στο ισόγειο του οποίου ο πατέρας είχε και το μπακάλικό του. Η μητέρα του μετά το θάνατο του πατέρα έκλεισε το μπακάλικο κι ασχολήθηκε με τα αμπέλια της, από τα οποία έβγαζε το φημισμένο «κρασί της Παπαστράταινας». Με την ακούραστη προσπάθειά της κατάφερε να σπουδάσει τα τρία μεγαλύτερα αγόρια, αλλά τα οικονομικά δεν άφηναν περιθώρια για να συνεχίσει τις σπουδές του και ο Ευάγγελος.

Το παιδί υπάλληλος

Ο Ευάγγελος Παπαστράτος λίγο πριν κλείσει τα 12 χρόνια του, τελειώνει το σχολαρχείο με βαθμό «Καλώς» και επιλέγει να εργαστεί ως μαθητευόμενος υπάλληλος στο εμπορικό κατάστημα υφασμάτων του Αν. Παναγόπουλου. Μόλις 12 ετών. Ένα παιδί-υπάλληλος. Από κείνη τη στιγμή εγκαταλείπει την παιδική ηλικία και περνάει στην πρόωρη ωριμότητα, με ό,τι αυτή η μετάβαση συνεπάγεται…

Τον πρώτο καιρό σκουπίζει το μαγαζί, κουβαλά νερό από το πηγάδι, κάνει θελήματα στο σπίτι του αφεντικού κι όταν δεν έχει δουλειά κάνει τον κράχτη στημένος έξω από το μαγαζί, καλώντας τους περαστικούς να ψωνίσουν. Αργότερα πήγαινε εμπορεύματα στα σπίτια για να διαλέξουν οι πελάτισσες και να δώσουν παραγγελίες, όπως συνηθιζόταν τότε .Το αφεντικό του όμως σε συνεργασία με το Φαφούτη έκανε και αγορές καπνών . Με τον καιρό ο Ευάγγελος άρχισε να παρίσταται και αυτός στο ζύγισμα των καπνών αλλά και την επεξεργασία τους που γινόταν στο ισόγειο του σπιτιού του αφεντικού του .

 Από τότε χρονολογείται ο ζήλος και το μεράκι του για τα καπνά που υπερσκελίζει το ενδιαφέρον του για το μαγαζί με τα υφάσματα . Ο καπνός τον μαγνητίζει…

Μετά από μια πενταετή εργασία στου Παναγόπουλου το 1901 φεύγει για μια καλύτερη θέση στην εταιρεία Ρόζη, από τις σοβαρότερες του νομού Αιτ/νίας που εμπορευόταν σε σχεδόν όλα τα εγχώρια προϊόντα. Εκεί είχε την ευκαιρία ο νεαρός(17χρονος πια) υπάλληλος να παρακολουθεί και την εργασία των καπνών που τον γοητεύει ιδιαίτερα .Λίγα χρόνια μετά αποχωρεί από το γραφείο του Ρόζη με σκοπό να στήσει τη δική του δουλειά.

Ο νεαρός καπνέμπορος

Μετά την αποχώρησή του από την εταιρεία Ρόζη ο περίπου 22χρονος Ευ. Παπαστράτος δέχεται μια δελεαστική πρόταση από τον Κεφαλλονίτη έμπορο Σ.Αυγερινό. Έτσι στα 1906 ιδρύεται η εταιρεία «Αυγερινός και Παπαστράτος».

Για πρώτη φορά το όνομα Παπαστράτος χαρακτήριζε μια εταιρεία που ως κύρια απασχόλησή της είχε το καπνεμπόριο και από την αρχή της σύστασής της προσπάθησε να πετύχει: τη συστηματοποίηση της επεξεργασίας του καπνού για την εξασφάλιση της καλύτερης ποιότητας και επομένως της μεγαλύτερης αξίας του προϊόντος, καθώς και την άμεση επαφή με την κατανάλωση. Και τούτο ώστε να μην εξαρτάται πλήρως από τους Πατρινούς εμπόρους οι οποίοι είχαν για πάρεργο την εξαγωγή των καπνών και όριζαν ενιαίες τιμές αδιαφορώντας για τις ποιότητές τους.

 Και η εταιρεία προόδευε, ώσπου οι Βαλκανικοί πόλεμοι και η στράτευση του Ευάγγελου ανακόπτουν την ανοδική πορεία της. Μετά τον πόλεμο επιστρέφει στο Αγρίνιο όπου στοχεύει στην αναδιοργάνωση της εταιρείας. Δυστυχώς όμως, για λόγους υγείας του συνεταίρου του Αυγερινού η εταιρεία διαλύεται το 1913.

Μετά τη διάλυσή της δημιουργείται μια καθαρή εταιρεία των Παπαστραταίων: «Αφοί Παπαστράτου» την οποία αρχικά αποτελούν ο Ευάγγελος και ο Σωτήρης.

Στα 1919 η εταιρεία των αδελφών Παπαστράτου μεταφέρει την έδρα της στην Αθήνα.

Αρχικά στην οδό Σωκράτους 85 και αργότερο το 1925 στην οδό σταδίου 31, 2^ος  όροφος. Ταυτόχρονα αποφασίζει την ίδρυση υποκαταστήματος στα κυριότερα καπνικά κέντρα της Ελλάδας, φροντίζοντας για την ίδρυση δώδεκα υποδειγματικών αποθηκών με σύγχρονα μηχανήματα και υγιεινό περιβάλλον για τους εργαζομένους.

Ο καπνοβιομήχανος του Πειραιά

* «Μια ελληνική καπνοβιομηχανία εφάμιλλος αν μη υπερτέρα των ευρωπαϊκών».

* «Το εργοστάσιον Αδελφών Παπαστράτου, το σύγχρονον καπνοβιομηχανικόν μεγαθήριον. Το εργοστασιακό συγκρότημα που τιμά την Εθνικήν Βιομηχανίαν»

Είναι χαρακτηριστικοί τίτλοι των εφημερίδων για τα εγκαίνια του καπνοβιομηχανικού κολοσσού στον Πειραιά(30 Μαΐου 1931).

 Σε μια εποχή που η ελληνική καπνοβιομηχανία ήταν πρωτόγονη, οι αδελφοί Παπαστράτου ιδρύουν μια καπνοβιομηχανία απαράμιλλη για τα ελληνικά δεδομένα και εφάμιλλη των ευρωπαϊκών: Την «Παπαστράτος ΑΒΕΣ» .

 Ο Ελευθέριος Βενιζέλος «πάτησε ένα κουμπί και έβαλε σε κίνηση τα μηχανήματα του εργοστασίου»…

Ο Ευάγγελος ώριμος πια, νοιώθει μεγάλη ικανοποίηση που με τα αδέλφια του κατόρθωσαν να ιδρύσουν αυτό το καπνεργοστάσιο το οποίο βοήθησε να ανυψωθεί η στάθμη της σιγαρετοβιομηχανίας στην Ελλάδα.

Οι καπνεμπορικές και καπνοβιομηχανικές εργασίες προόδευαν διαρκώς…

Ώσπου ήρθε ο πόλεμος και η Κατοχή που «λάβωσαν» και τις καπνικές επιχειρήσεις των Παπαστραταίων…

Μεταπολεμικά όμως, ύστερα από αδιάκοπες προσπάθειες αυτές θα ανυψωθούν και όλα θα γίνουν όπως πριν…

Ο Ευάγγελος Παπαστράτος θα τις παρακολουθεί «με δουλειά και κόπο» μέχρι που φεύγει, διανύοντας σχεδόν έναν αιώνα ζωής ...

Το 2003 αποτελεί σημαντικό ορόσημο στην ιστορία της Παπαστράτος ΑΒΕΣ: η PHILLIP MORRIS INTERNATIONAL αγόρασε την ΠAΠΑΣΤΡΑΤΟΣ ΑΒΕΣ και συνεχίζει με επιτυχία την διαδρομή της ιστορικής εταιρείας…

Σημείωση: Το κείμενο αναδημοσιεύεται από το περιοδικό Ρίζα Αγρινιωτών/Σεπτέμβριος 2007.

Αφορμή για την αναδημοσίευση  αποτελεί το γεγονός ότι η Πολιτιστική Ομάδα του  2^ου Γυμνασίου Αγρινίου ανέλαβε να εκπονήσει αυτή τη σχολική χρονιά(2013-2014) το εξής πρόγραμμα:

«Αγρίνιο: Η οικογένεια Παπαστράτου και η προσφορά της στο γενέθλιο τόπο…

Μικρό αφιέρωμα στους Μεγάλους Ευεργέτες!»

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ

Σχολικό έτος 2013-2014

Πολιτιστικό Πρόγραμμα:

ΘΕΜΑ:

«Αγρίνιο:Η οικογένεια Παπαστράτου και η προσφορά της στο γενέθλιο τόπο...

Μικρό αφιέρωμα στους Μεγάλους Ευεργέτες! »

ΥΠΟΘΕΜΑΤΑ:

i)   Βιογραφία της οικογένειας Παπαστράτου

ii) «Βιογραφίες»των καπναποθηκών τους στο Αγρίνιο
iii)Δωρεές στην πόλη, κοινωνική προσφορά και φιλανθρωπία
iv)Τα  Παπαστράτεια

v)Από την ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ ΑΒΕΣ στη PHILIP MORRIS.Αλλαγές και συνέχειες…

ΥΠΕΥΘΥΝΗ        
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ:

Μαρία Ν. Αγγέλη, φιλόλογος

ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΣΕΣ:

Αγγελική Δαλιάνη, φιλόλογος

Ελένη Κατσαντώνη, φιλόλογος

Βασιλική Σκεπετάρη, φιλόλογος

Μαθητές που συμμετέχουν στο πρόγραμμα:

Γ1

1.Αλεξανδρή Πολυξένη

2.Ανδρέσσα Αικατερίνη Νεκταρία

3.Αριστόπουλος Θεόδωρος

4.Βασιλόπουλος Συμεών

5.Βλάχος Βασίλειος

6.Γεροθόδωρου Βασιλική

7.Γρίβα Σωτηρία Ιουλία

8.Δαράβαλης Θεόδωρος

9.Διώτη Κωνσταντίνα

10.Ζαχαράκη Φωτεινή

11.Καλογεράκη Θεοδώρα

12.Καρατσώρη Αγγελική

13.Κολώνια Αικατερίνη

14.Κουτρουμάνου Δήμητρα

15.Κουτσομπίνα Διαμάντω

16.Κρέτσης Βασίλειος

17.Κρικρής Γεώργιος

18.Κωνσταντίνου Αγγελική

19.Λαμπροκωστοπούλου Θωμαΐς

Β1

20.Αβράμπος Στέφανος

21.Αρκουμάνης Γρηγόριος

22.Γιοπάνου Ελένη

23.Γιούλη Παρασκευή

24.Γκούρλια Μαρία Γεωργία

25.Ζαγγανάς Ιωάννης

26.Ζαχαρής Χαρίλαος

27.Ζάχου Ιωάννα

28.Ιωαννίδη Βαρβάρα

29.Κακκαβάς Θεόδωρος Δημήτριος

30.Καμπάση Εστέρα

31.Καραγεώργος Γεώργιος

32.Κατσούδα Πηνελόπη

33.Κόκκιος Γεώργιος

34.Κόκκιου Θεοδώρα

B2

35.Κουκορέμπα Μαρία

36.Κουτούκη Ελένη

37.Κουτρουμάνου Μαρία

38.Κύρκου Ελένη

39.Κωσταράς Δημήτριος

40.Μιχαηλίδη Αναστασία

41.Μουρκούσης Κωνσταντίνος

42.Ντέτσκα Χριστίνα

43.Παπαευθυμίου Γεωργία

44.Παρά Καλλιρόη

45.Σαλαγιάννης Δημήτριος

46.Σαρδέλη Μαρία

47.Σιδέρη Ουρανία

48.Σκανδάλου Κωνσταντίνα

49.Σκεπετάρη Πολυτίμη

50.Σταματελόπουλος Ηλίας

B3

51.Δάτσικα Γεωργία

52.Κοτσώρης Ελευθέριος

53.Λιόντου Όλγα

54.Τόλη Γεωργία

55.Τριάντη Σουλιώτη Πατρούλα

56.Τσιμιδάκη Ροδάνθη

57.Φουντούλη Κωνσταντίνα

58.Φουρλίγκα Αλεξάνδρα

59.Φράγκου Δήμητρα

Υπεύθυνες ιστοσελίδας της Πολιτιστικής Ομάδας:

Μαντώ Κουτσομπίνα, μαθήτρια Γ1

Πατρούλα  Σουλιώτη Τριάντη, μαθήτρια Β3

Καλλιτεχνική Επιμέλεια:

Κατερίνα  Κολώνια, μαθήτρια Γ1

«Από μικρός πίστεψα σε τέσσερα βασικά πράγματα: την εργατικότητα, την επιμονή, την υπομονή και την τιμιότητα»

Ευάγγελος  Παπαστράτος

ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΚΟΛΩΝΙΑ ΜΑΘΗΤΡΙΑΣ Γ1!

Πολυσπόρια της Πολυσπορίτισσας

Ένα πιάτο γευστικό και συμβολικό…

Γράφει η Μαρία Ν. Αγγέλη

Δρ. Κοινωνικής Λαογραφίας

«Και τι δεν κάνατε για να με θάψετε

 όμως ξεχάσατε πως είμαι σπόρος»

(Nτίνος Χριστιανόπουλος)

Η Πολυσπορίτισσα: Τα  Εισόδια της Θεοτόκου, 21 Νοεμβρίου, είναι μια γιορτή που συνδέεται με τη σπορά. Ανάλογα με τον τόπο και τις κλιματολογικές συνθήκες , η σπορά κατά την ημέρα αυτή αλλού είναι στο τέλος και αλλού στο μέσον της. Αν είναι στο τέλος, τότε η ονομασία που αποδίδουν στην Παναγία είναι «Αποσπερίτισσα». Αν είναι στο μέσον «Μεσοσπερίτισσα».

Ο λαός θεωρεί την Παναγία, εκτός των άλλων, προστάτρια της σοδειάς, γι’ αυτό κατά την αρχαία συνήθεια, την «πανσπερμία», εισάγει στο ναό πολυσπόρια. Έτσι,  προκύπτει και η ονομασία « Πολυσπορίτισσα».

Ο Δημήτριος Λουκάτος, καθηγητής της Λαογραφίας, γράφει ότι προσφέρεται στην Παναγία – Δήμητρα «ευχαριστήρια πανσπερμία για το καλό που πέρασε και το καλό που πρέπει να συνεχιστεί». Αφού η σοδειά του καλοκαιριού έχει καταναλωθεί περίπου στο μισό:

«Μισό ’φαγα, μισό ’σπειρα,

μισό ’χω να περάσω», κατά το λαϊκό δίστιχο.

Τα πολυσπόρια: Την παραμονή ή ανήμερα των Εισοδίων της Θεοτόκου οι νοικοκυρές έβραζαν πολλά σπόρια: σιτάρι, καλαμπόκι, φασόλια, φακές, κουκιά, ρεβίθια, μπιζέλια… για την οικογένεια και για να μοιράσουν στη γειτονιά τους,  να  τους ευχηθούν να γίνουν τα σπαρτά και να έχουν καλή σοδειά!

Ένα πιάτο το πήγαιναν στην εκκλησία κατά τη λειτουργία και διαβαζόταν. Στη συνέχεια το μοίραζαν στον κόσμο (όπως τα κόλλυβα). Μέρος  του κρατούσαν για στο σπίτι. Από αυτό έδιναν στα ζώα που χρησιμοποιούνταν παλιά στο όργωμα  και το υπόλοιπο το έριχνε ο γεωργός στο χωράφι.

Ο Δημήτρης Λουκόπουλος διασώζει και μια άλλη συνήθεια των Αιτωλών:

«σε πολλά χωριά παίρνουν πολυσπόρια και πάνε στην πηγή, τα ρίχνουν μέσα και λένε:

 όπως τρέχει το νερό να τρέχει το βιό. Παίρνουν νερό και γυρίζουν».

Όπως αναφέραμε, πρόκειται για μια αρχαία συνήθεια που δείχνει το σεβασμό των ανθρώπων στη μάνα φύση και στη ζωοδότρα γη.

Ο αγροτικός κόσμος ήθελε να ευχαριστήσει τη γη που του χαρίζει καρπούς απαραίτητους για τη ζωή του. Έτσι το έθιμο συνεχίστηκε από τα αρχαία στα νεώτερα χρόνια.

Η τεχνολογική εξέλιξη, τα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα βελτίωσαν σημαντικά την απόδοση των αγροτικών καλλιεργειών. Η γη χαρίζει άφθονους καρπούς στους νεοέλληνες αγρότες.

 Έτσι, δεν υπάρχει η ανάγκη να την εξευμενίσουν με διάφορα έθιμα… Πολλά από αυτά παραμελήθηκαν και ξεχάστηκαν…

Ωστόσο, και σήμερα κάποιες νοικοκυρές, κυρίως από αγροτικές οικογένειες, συνεχίζουν το έθιμο αυτό. Στα Εισόδια της Θεοτόκου βράζουν πολυσπόρια!

Το διατηρούν ως ένα ιδιαίτερο πιάτο συνδεδεμένο με την αγροτική καλλιέργεια και παραγωγή. Και κυρίως συνδεδεμένο με την Παναγιά μας! Την Πολυσπορίτισσα!

Εξάλλου στις μέρες μας η χύτρα ταχύτητας διευκολύνει το βράσιμο των σπόρων… Δεν απαιτείται πια εκείνη η χρονοβόρα διαδικασία βρασμού τους στην απλή κατσαρόλα στο τζάκι ή στο πετρογκάζ…

Κάθε χρόνο, της Πολυσπορίτισσας, η γειτόνισσά μου, Έφη Θεοδωροπούλου βράζει σε μια μεγάλη χύτρα πολυσπόρια. Μετά το βράσιμο προσφέρει σε μας τις φίλες της ένα βαθύ πιάτο με ζάχαρη ή μέλι! Εμείς απολαμβάνουμε το εξαιρετικό έδεσμα και της ευχόμαστε :

Χρόνια πολλά! Και του χρόνου!

Εκείνη νιώθει ικανοποίηση για το ωραίο πιάτο και χαρά που το μοιράζεται μαζί μας!

Η συνταγή είναι απλή:

Υλικά: σιτάρι, καλαμπόκι, κουκιά, φακές, μπιζέλια, ρεβίθια…[Εδώ η κάθε νοικοκυρά μπορεί να χρησιμοποιήσει «σπόρους»  που προτιμά η ίδια για τα πολυσπόρια της. Επίσης να επιλέξει την ανάλογη ποσότητα από τους σπόρους της αρεσκείας της, π.χ. περισσότερο καλαμπόκι ή σιτάρι.

 Η γυναίκα  με την  προσωπική επιλογή και την έμπνευσή της βάζει τη δική της πινελιά στο κάθε πιάτο! Γι’ αυτό έχουμε πολλές και διαφορετικές συνταγές ].

Αποβραδίς βάζει στο νερό το σιτάρι, το καλαμπόκι και τα  σκληρά όσπρια: φασόλια, ρεβίθια, κουκιά, μπιζέλια…  να μουλιάσουν. Την άλλη μέρα τα βάζει όλα μαζί να βράσουν  καλά, να χυλώσουν.

Σερβίρονται σε βαθύ πιάτο με ζάχαρη ή μέλι, κατά προτίμηση.

Είναι ένα πιάτο με ωραία γεύση και ιδιαίτερο χαρακτήρα!

Φίλες και φίλοι,

Καλή όρεξη

Καλή σοδειά

και  ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ !