ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΥ
Οι μικροί μαθητές τιμούν τους
Μεγάλους
Ευεργέτες!
Γράφει: Η Μαρία Ν. Αγγέλη, Δρ. Κοινωνικής
Λαογραφίας
Η
Πολιτιστική ομάδα του Σχολείου μας φέτος ανέλαβε και υλοποίησε ένα Πρόγραμμα – Αφιέρωμα στην οικογένεια Παπαστράτου.
Η ευεργεσία με την ευρύτερη έννοια του όρου, με ατομική ή
συλλογική μορφή αποτελεί ένα διαχρονικό φαινόμενο. Όσο απαραίτητη ήταν η
ευεργετική λειτουργία στους αιώνες, άλλο τόσο αναγκαία είναι και σήμερα που τα
κοινωνικά προβλήματα, οι ανάγκες, οι ελλείψεις… έχουν πολλαπλασιαστεί σε
εκρηκτικό βαθμό…
Η
οικογένεια Παπαστράτου αναγνωρίζεται ως οικογένεια Μεγάλων Ευεργετών της πόλης
του Αγρινίου.
Το δημοτικό
Πάρκο, τα Παπαστράτεια εκπαιδευτήρια, η δημοτική βιβλιοθήκη,το
αρχαιολογικό μουσείο, οι καπναποθήκες στο κέντρο της πόλης, το Παπαστράτειο
μέγαρο κλπ. αποτελούν τα υλικά τεκμήρια
των μεγάλων ευεργεσιών της οικογένειας Παπαστράτου!
Βεβαίως,
υπάρχει και ένα μεγάλο κοινωνικό και φιλανθρωπικό έργο το οποίο διασώζει η
συλλογική μνήμη και οι προφορικές μαρτυρίες
που καταγράψαμε.
Στις προφορικές αφηγήσεις καπνεργατών και
καπνεργατριών, οι καπνέμποροι και ιδιοκτήτες των καπναποθηκών αδελφοί
Παπαστράτου σχεδόν αγιοποιούνται!
Είναι οι άνθρωποι που τους έδωσαν τη δυνατότητα να εργαστούν στον τόπο τους, να
αναθρέψουν, να σπουδάσουν, να παντρέψουν παιδιά και να εξασφαλίσουν μία σύνταξη
που τους επιτρέπει να ζουν αξιοπρεπώς σήμερα.
Οι φράσεις: "απ’ τις καπναποθήκες έφαγε ψωμί η φτώχεια παιδί
μου" και "να’ ναι άγιο το χώμα των
Παπαστράτων", αποτελούν το απόσταγμα του λαϊκού λόγου.
Είναι γνωστό, ότι οι αδελφοί Παπαστράτου στήριξαν παιδιά αγροτικών οικογενειών στις
σπουδές τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο διακεκριμένος γλύπτης Χρήστος Καπράλος, έργα του
οποίου υπάρχουν δίπλα στη βιβλιοθήκη
στην ομώνυμη αίθουσα.
Αναφέρονται επίσης και προικοδοτήσεις απόρων εργατριών… από την οικογένεια Παπαστράτου
!
ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΦΑΣΕΙΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ
Α)Η
αφόρμηση:
Πώς θα κινητοποιούσαμε το ενδιαφέρον
των παιδιών για την έρευνα;
Ως έμπειροι εκπαιδευτικοί έχουμε τον τρόπο να δημιουργήσουμε το
κίνητρο!
Α Ενότητα
Νεοελληνικής Γλώσσας Β Γυμνασίου με Τίτλο
: "Από τον τόπο μου σε όλη
την Ελλάδα". Αναφερθήκαμε σε
κάποιες πόλεις της Ελλάδας και στον τουρισμό…Πήραμε την ευκαιρία να μιλήσουμε και για την πόλη μας.Τα παιδιά
ελάχιστα γνώριζαν για τον τόπο τους.
Είπα
συνοπτικά, ότι το Αγρίνιο από το 19ο αι. αρχίζει να προοδεύει
χάρη στον καπνό….
Το πικρό
βοτάνι ήταν χρυσοφόρο για το Αγρίνιο και την ευρύτερη περιοχή της Αιτωλ/νίας. Χάρη σ΄αυτό οι οικογένειες των καπνοπαραγωγών
και των καπνεργατών ανέθρεψαν και σπούδασαν τα παιδιά τους, και οι οικογένειες
των καπνεμπόρων προόδευσαν και πλούτισαν...
Οι καπνέμποροι και καπνοβιομήχανοι Αδελφοί Παπαστράτου δεν
λησμόνησαν ποτέ το γενέθλιο τόπο. Έκαναν πολλές ευεργεσίες στην πόλη
τους.
Προέτρεψα τα παιδιά να συζητήσουν το θέμα με τους
γονείς τους και να αναζητήσουν πληροφορίες...
Στη συζήτηση πάνω η
Ουρανία Σιδέρη με αυθορμητισμό μου είπε:
Η οικογένειά μου κυρία, τώρα με την κρίση φύτεψε
πάλι καπνό! Εγώ το καλοκαίρι αρμάθιαζα με τη βελόνα…Η γιαγιά, η μάνα μου, όλοι…
Ξέρετε εσείς από καπνό κυρία;
Ξέρω παιδιά κι εγώ... Εμείς, "τα παιδιά των
καπνών" , ακόμα μετράμε τις κοψιές από τις βελόνες αρμαθιάσματος στα δάχτυλά μας…
Ο Αγρινιώτης ποιητής Π. Χατζόπουλος στο ποίημά
του ΒΡΑΧΩΡΙΤΙΚΟ αποτυπώνει το μόχθο της γυναίκας κυρίως, στα
καπνοχώραφα του Αγρινίου…Σας διαβάζω
μερικούς στίχους:
Μάνα μου, Βραχωρίτισσα, με το λερό
φουστάνι,
το κόκκινο, που το ’καμε σταχτί σαν καταχνιά,
η μαύρη κόλλα του καπνού, φαρμακερό βοτάνι,
όλα της τα φαρμάκωσες, μεδούλι και καρδιά…
Μάνα μου, καπνοφύτισσα, του Ζαπαντιού
δουλεύτρα,
στο φύτεμα, στο σκάλισμα πρώτη στην αργατιά...
Μες στο χωράφι γέρασες και πολεμάς ακόμα,
ως τη στερνή σου την πνοή, να ζήσει η φαμελιά!
Στη Νεoελληνική Λογοτεχνία Β Γυμνασίου,το
ανθολογημένο ποίημα του Ξανθόπουλου με τίτλο : Χρονικό, με αναφέρεται στην πορεία των μελών μιας οικογένειας
καπνεργάτη στη βόρεια Ελλάδα, στην Καβάλα, όπου έζησε ο ποιητής:
Ο πατέρας είπε
αγαπώ τον
ξεραμένο καπνό
έγινε καπνεργάτης
[........................................]
κι ο
μεγάλος[γιος] σκέφτηκε να πει
αγαπώ τον ξεραμένο καπνό
άργησε, προκόψανε οι μηχανές.
Αυτό το
ποίημα αποτέλεσε μια νέα αφόρμηση. Τα
παιδιά μάθανε για τους καπνεργάτες και τους καπνοπαραγωγούς… Τα καπνομάγαζα και
τα καπνοχώραφα αντίστοιχα…
Ήδη είχαν
προετοιμαστεί αρκετά για τη μελέτη ενός σημαντικού θέματος τοπικής ιστορίας…
Εκτιμώ ότι
είναι σημαντική η δημιουργία ενδιαφέροντος στους μαθητές...
Β) Το επόμενο βήμα ήταν η συγκρότηση της Ομάδας και η τελική διατύπωση του θέματος.
Μετά από
συζήτηση καταλήξαμε στο
εξής:
Αγρίνιο: η οικογένεια Παπαστράτου και η
προσφορά της στο γενέθλιο τόπο.
Μικρό αφιέρωμα στους μεγάλους
ευεργέτες!
Γ) Στη συνέχεια καθορίστηκαν ο σκοπός και οι στόχοι της έρευνάς μας, τα ερευνητικά ερωτήματα και υποβάλλαμε το Πρόγραμμα για έγκριση.
Η Ομάδα χωρίστηκε σε υπο-ομάδες και
ορίστηκαν τα υποθέματα για την καλύτερη διερεύνηση του Θέματος.
Ακολούθησαν οι υπόλοιπες φάσεις
ενός Σχεδίου Εργασίας, πρότζεκτ, όπως συνηθίζεται.
Δ)ΟΙ ΠΗΓΕΣ :
Το βιβλίο του Ευάγγελου Παπαστράτου, Η Δουλειά κι ο κόπος της, ήταν το πιο
σημαντικό για να γνωρίσουν οι μαθητές
την οικογένεια Παπαστράτου. Οργανώσαμε την παρουσίαση του εδώ στο χώρο αυτό
παρουσία του Διευθυντή.Τα παιδιά παρακολούθησαν με εξαιρετικό ενδιαφέρον και
συμμετείχαν στη συζήτηση που ακολούθησε.Ο Δ/ντής τα επαίνεσε για τη συμμετοχή
τους...
Δεν περιοριστήκαμε σ’ αυτό. Δώσαμε και άλλη βιβλιογραφία στα παιδιά.
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΚΑΙ
ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ:
Στην Παπαστράτειο Δημοτική βιβλιοθήκη αναζήτησαν τα σχετικά βιβλία και
εγκυκλοπαίδειες οι μαθητές μας.
Το διαδίκτυο όμως, ήταν η βασικότερη πηγή πληροφόρησης για τα
παιδιά.
Οι μαθητές
αναζητούν με ευχαρίστηση εκεί τις χρήσιμες πληροφορίες. Ως υπεύθυνη του προγράμματος διαπίστωσα ότι,
αν και ζούμε στην κοινωνία
της πληροφορίας αρκετοί μαθητές δεν είχαν ηλεκτρονικό υπολογιστή στο σπίτι
τους και κάποιοι δεν είχαν πια πρόσβαση στο διαδίκτυο...
Τα προβλήματα
αυτά βέβαια, αντιμετωπίστηκαν με τη συνεργασία
και αλληλοβοήθεια που αναπτύσσεται
στην ομάδα…
Προφορική ιστορία:
Εκτός από τη βιβλιογραφία αξιοποιήσαμε και την
προφορική ιστορία, η οποία είναι εξίσου σημαντική με τη γραπτή ιστορία.
«Με τη μέθοδο της προφορικής ιστορίας μέσα από
το λόγο που διατυπώνουν τα ίδια τα υποκείμενα για το παρελθόν, επιδιώκεται η
ιστορία από τη βάση.» γράφει ο Paul
Thomson, καθηγητής στο πανεπιστήμιο του ESSEX.
H προφορική ιστορία παρέχει τη δυνατότητα να
καταγραφεί ο λόγος των απλών ανθρώπων, ανδρών και γυναικών που εργάστηκαν στα
καπνά.Ο συνδυασμός των προφορικών μαρτυριών με τις υπάρχουσες γραπτές πηγές
διευρύνει τις πηγές πληροφόρησης και αξιοποιεί
τις οπτικές γωνίες των απλών
ανθρώπων, που βίωσαν τα γεγονότα και δίνουν τη δική τους ερμηνεία γι αυτά.
Ενδεικτικά αναφέρω:
Η γιαγιά του Σπύρου Σαμαρά, που ήταν καπνεργάτρια
στην καπναποθήκη Παπαστράτου μας έδωσε την πρώτη συνέντευξη. Ακολούθησε η
συνέντευξη της γιαγιάς της Μαρίας Σαρδέλη, επίσης καπνεργάτριας, της
οικογενειακής φίλης της κ. Σκεπετάρη και πολλές άλλες…
Η κυρία
Ευθυμία Φρόση όχι μόνο έδωσε
προφορική συνέντευξη, αλλά μας έδωσε και αντικείμενα από
την εργασία της στην καπναποθήκη Παπαστράτου: τη ρόμπα, τη βελόνα, τη λινάτσα
…Υλικά που τα έχει φυλαγμένα από τότε.Ακριβά
θυμητάρια της καπνεργασίας!Την ευχαριστούμε ιδιαίτερα!!!
Τα παιδιά, με την κατάλληλη καθοδήγηση, ζήτησαν συνεντεύξεις από το συγγενικό τους
χώρο, από τους καθηγητές τους , από τους
γείτονές τους… Από ανθρώπους που
εργάστηκαν στα καπνά, αλλά και από άλλους οι οποίοι αν και δεν είχαν σχέση με
καπνά γνώριζαν όμως γι’ αυτά… και για
τους Παπαστράτους!
Επισκέψεις:
Επισκεφτήκαμε τις καπναποθήκες Αφών Παπαστράτου
στο κέντρο της πόλης μας.Oι καπναποθήκες
αποτελούν σημαντικά στοιχεία της ταυτότητας
μιας καπνούπολης .
Μας
ξενάγησε στους χώρους η κυρία Έφη Τσακανίκα. Η περιγραφή και η αφήγησή της
γοήτευσαν τα παιδιά , τα οποία επιστρέφοντας κατέγραψαν τις εντυπώσεις τους ...
Μια επίσκεψη στο Ναύπλιο έδωσε την ευκαιρία να
ξεναγηθούν οι μαθητές στο Φουγάρο.
Ένα χώρο όπου γινόταν κονσερβοποίηση
ντομάτας και σήμερα λειτουργεί ως χώρος πολιτισμού! Στην επιστροφή κατέγραψαν
προτάσεις ανάλογης αξιοποίησης των καπναποθηκών Αγρινίου.
Μια ακόμα επίσκεψη στην Παπαστράτειο Δημοτική Βιβλιοθήκη, στην γλυπτοθήκη Καπράλου και στο Παπαστράτειο Δημοτικό Πάρκο έδωσε την
ευκαιρία να γνωρίσουν τις μεγάλες δωρεές
της οικογένειας Παπαστράτου στο Αγρίνιο και να εκτιμήσουν τη σημασία τους.
Ε) Η ΣΥΛΛΟΓΗ,ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ και ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΥΛΙΚΟΥ
Κατά τη διάρκεια της πολύμηνης έρευνας
συγκεντρώθηκε ένα πλούσιο υλικό.
Γέμισαν οι φάκελοι έντυπο, φωτογραφικό υλικό, απομαγνητοφωνημένες συνεντεύξεις κλπ.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι πολλά παιδιά έγραψαν
αξιόλογα κείμενα σχετικά με το θέμα,
εξαιρετικά ποιήματα,ακροστιχίδες,έδωσαν ωραίες ζωγραφιές
των καπναποθηκών και πορτραίτα των Παπαστράτων… Αναδείχτηκαν
τα ταλέντα τους ...
Ο χρόνος μιας παρουσίασης δεν αρκεί να φανούν όλα αυτά, ούτε να μεταφέρουμε όλες τις
εμπειρίες και τα συναισθήματα του
ταξιδιού μας…
Στην ιστοσελίδα
της ομάδας μας [http: politistiki 2gymnagrinio.blogspot.gr ] έχουν αναρτηθεί
αρκετά κείμενα και δραστηριότητες μας και θα αναρτηθούν ακόμα…
Η
δημοσίευση-ανάρτηση των εργασιών και των δραστηριοτήτων τους δίνει μεγάλη
ικανοποίηση στα παιδιά και δημιουργεί κίνητρο για συνέχιση των προσπαθειών
τους.
Αναρτώνται
βέβαια προσεγμένα κείμενα ή εργασίες κι αυτό το γνωρίζουν οι μαθητές, για να μη
δημιουργούνται παρεξηγήσεις, αλλά να ενισχύεται η
ευγενική άμιλλα μεταξύ τους…
Υπεύθυνες ιστοσελίδας
είναι: η Μαντώ Κουτσομπίνα και η Μαρία Σαρδέλη.
Η επεξεργασία αυτού του σημαντικού υλικού
που συγκεντρώθηκε δυσκόλευε πολύ τους μαθητές.Εδώ, χρειάστηκε η καθοδήγηση και η δική μας εμπλοκή, προκειμένου να δημιουργηθούν
κάποια νέα κείμενα , να παραχθεί νέα γνώση και να ετοιμαστεί η παρουσίαση του
προγράμματος.
ΣΤ)Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
Αμέσως μετά, κάποιοι μαθητές θα παρουσιάσουν
ενδεικτικά κείμενα της εργασίας, που αναφέρονται στην οικογένεια ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΥ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΣΤΟ ΑΓΡΙΝΙΟ.
Το υπόλοιπο υλικό , με τη στήριξη του Διευθυντή,
ίσως δημοσιευτεί σε ένα ευσύνοπτο βιβλίο, για να προσθέσουμε και εμείς το δικό
μας λιθαράκι στην τοπική βιβλιογραφία.
Kλείνοντας, να ευχαριστήσω τους μαθητές και μαθήτριες για την ωραία συνεργασία μας.
Οι αυθόρμητες φράσεις τους:Φέτος, γνώρισα την πόλη μου κυρία!, Θα κάνουμε κι άλλο πολιτιστικό
πρόγραμμα του χρόνου; Θα με πάρετε στην ομάδα σας κυρία;
μας δίνουν ικανοποίηση και συνάμα κίνητρο για
συνέχεια...
Ευχαριστώ από καρδιάς τις εξαιρετικές συναδέλφους μου που συμμετείχαν στο πρόγραμμα αυτό
:
Αγγελική
Δαλιάνη, Ελένη Κατσαντώνη και Βασιλική Σκεπετάρη!!!
Αυτή η
συνεργασία μας έδωσε την ευκαιρία για βαθύτερη γνωριμία και ανθρώπινη
επικοινωνία!Πολύ σπουδαίο κεφάλαιο στην εποχή μας η ανθρώπινη επικοινωνία...
Ευχαριστώ το προσωπικό, τους συναδέλφους και
ιδιαιτέρως το Διευθυντή του σχολείου μας κ. Βάρδια για την ηθική
συμπαράσταση...
Και τέλος,ευχαριστώ όλους όσους στήριξαν την έρευνά μας και σας που μας τιμάτε με την παρουσία σας!
Σημείωση: Το παρόν κείμενο εκφωνήθηκε από την καθηγήτρια
Μαρία Αγγέλη στην Ημερίδα που διοργανώθηκε στις 13/5/2014 στην αίθουσα
εκδηλώσεων του 2ου Γυμνασίου Αγρινίου.
Ο διευθυντής του σχολείου και οι υπεύθυνες του πολιτιστικού προγράμματος.
